Kính gửi:

Để chủ động tăng cường các biện pháp phòng chống dịch bệnh, ngăn chặn dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do COVID-19, đồng thời phát huy thế mạnh của y học cổ truyền trong việc phòng và hỗ trợ điều trị viêm đường hô hấp cấp do SAR-Cov-2 gây ra, Bộ Y tế đề nghị các đơn vị thực hiện các nội dung sau:

2. Chủ động phối hợp với các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh và các cơ quan liên quan trong việc phòng, chống COVID-19 do SAR-Cov-2 gây ra và các dịch bệnh khác trên địa bàn tỉnh;

4. Lựa chọn thuốc cổ truyền, phương pháp y học cổ truyền (YHCT) trong phòng, hỗ trợ điều trị viêm đường hô hấp cấp tính do SAR-Cov-2 ban hành kèm theo công văn này tùy theo điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị và nhân lực của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh YHCT; kết hợp y học cổ truyền với y học hiện đại để nâng cao chất lượng khám chữa bệnh trong phòng, hỗ trợ điều trị viêm đường hô hấp cấp tính do SAR-Cov-2; đánh giá kết quả sử dụng thuốc cổ truyền, phương pháp YHCT hỗ trợ điều trị người bệnh viêm đường hô hấp cấp tính do SAR-Cov-2 (nếu có).

6. Tăng cường công tác truyền thông với bệnh nhân, người nhà bệnh nhân và cộng đồng về các biện pháp phòng chống dịch bệnh để người bệnh, người nhà người bệnh chủ động thực hiện các biện pháp phòng, chống bệnh dịch phù hợp;

8. Các cơ sở kinh doanh dược liệu, thuốc cổ truyền

- Không tăng giá dược liệu, thuốc cổ truyền liên quan đến các biện pháp phòng, hỗ trợ điều trị viêm đường hô hấp cấp tính do chủng do SAR-Cov-2 gây ra kèm theo công văn này.

Trong quá trình thực hiện nếu có khó khăn, vướng mắc báo cáo về Bộ Y tế (Cục Quản lý Y, Dược cổ truyền) để nghiên cứu giải quyết.

- Như trên;
- PTTg. Vũ Đức Đam (để báo cáo);
- Các Đ/c Thứ trưởng Bộ Y tế (để biết và phối hợp chỉ đạo);
- Bảo hiểm xã hội Việt Nam (để biết và phối hợp thực hiện);
- VP Bộ, các Vụ, Cục trực thuộc Bộ Y tế (để biết và phối hợp thực hiện);
- Lưu: VT, YDCT (02).

KT. BỘ TRƯỞNG
THỨ TRƯỞNG




Nguyễn Trường Sơn

HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG

THUỐC CỔ TRUYỀN, PHƯƠNG PHÁP Y HỌC CỔ TRUYỀN TRONG PHÒNG VÀ HỖ TRỢ ĐIỀU TRỊ VIÊM ĐƯỜNG HÔ HẤP CẤP DO SARS-COV-2
(Ban hành kèm theo công văn số 106/BYT-YDCT ngày 17 tháng 3 năm 2020 của Bộ trưởng, Bộ Y tế)

Theo Y học cổ truyền, bệnh này thuộc phạm vi “Ôn dịch” của Học thuyết “Ôn bệnh học” và có tên “Cảm mạo ôn bệnh”. Bệnh Ngoại cảm ôn bệnh là tên gọi chung của những bệnh ngoại cảm với những đặc điểm: Khởi phát với phát sốt, bệnh cảnh thiên về nhiệt, diễn biến theo quy luật, bệnh thường cấp tính, diễn tiến nhanh, bệnh cảnh thường nặng. Bệnh thường lây nhiễm nhanh và khi phát bệnh thành dịch thì được gọi là “Ôn dịch”.

II. ĐIỀU TRỊ

1. Giai đoạn khởi phát

Triệu chứng: Phát sốt, sợ gió lạnh, hắt hơi, ngạt mũi, khát không nhiều, ho ít đàm, hoặc đàm khó khạc, mạch phù sác.

Thuốc uống: Dùng một trong các bài thuốc sau:

a) Thành phần:

Gia Xuyên tâm liên (Herba Andrographitis) 12 g

b) Cách bào chế: Thuốc thang sắc

d) Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang, uống chia đều 3 lần, sau ăn.

a) Thành phần:

Gia Xuyên tâm liên (Herba Andrographitis) 12 g

b) Cách bào chế: Thuốc thang sắc

d) Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, uống lúc ấm chia đều 3 lần sau ăn.

Bài 3. Sâm tô tán (Hòa tễ cục phương)

ảng sâm

Radix Codonopsis pilosulae

30g

Tô diệp

Folium Perillae

30g

Cát căn

Radix Puerariae thomsonii

30g

Tiền hồ

Radix Peucedani

30g

Bán hạ chế

Rhizoma Pinelliae

30g

Bạch linh

Poria

30g

Trần bì

Pericarpium Citri reticulatae perenne

20g

Cam thảo

Radix et Rhizoma Glycyrrhizae

20g

Cát cánh

Radix Platycodi grandiflorae

20g

Chỉ xác (Sao cám )

Fructus Aurantii

20g

Mộc hương

Radix Saussureae lappae

20g

b) Bào chế: Các vị trên tán bột hoặc dùng ở dạng thuốc thang sắc

d) Liều dùng, cách sử dụng:

Thuốc thang: Liều lượng các vị thuốc giảm ½ so với liều lượng các vị thuốc ở dạng bột. Sắc uống ngày 1 thang, uống lúc ấm sau ăn.

ần:

Sài hồ

Radix Bupleuri

6 - 12g

Phục linh

Poria

6 - 12g

Đảng sâm

Radix Codonopsis pilosulae

6 - 12g

Tiền hồ

Radix Peucedani

6 - 12g

Cát cánh

Radix Platycodi grandiflorae

4 - 12g

Xuyên khung

Rhizoma Ligustici wallichii

4 - 8g

Chỉ xác

Fructus Aurantii

4 - 6g

Khương hoạt

Rhizoma et Radix Notopterygii

4 - 6g

Độc hoạt

Radix Angelicas pubescentis

4 - 8g

Cam thảo

Radix et Rhizoma Glycyrrhizae

2 - 4g

Gia Sinh khương 4g, Bạc hà 4g

c) Công dụng: Ích khí giải biểu, tán phong, trừ thấp

Bài 5. Hạnh tô tán (Ôn bệnh điều biện)

ạnh nhân

Semen Armeniacae amarum

8 - 12g

Bán hạ chế

Rhizoma Pinelliae

6 - 12g

Bạch linh

Poria

12 - 16g

Chỉ xác

Fructus Aurantii

6 - 8g

Tô điệp

Folium Perillae

6 - 8g

Tiền hồ

Radix Peucedani

8 - 12g

Cát cánh

Radix Platycodi grandiflorae

8 - 12g

Quất bì

Fructus Clausenae lansii

4 - 8g

Cam thảo

Radix et Rhizoma Glycyrrhizae

4g

Đại táo

Fructus Ziziphi jujubae

4g

Sinh khương

Rhizoma Curcumae longae

2g

b) Cách bào chế: Thuốc thang sắc

d) Cách dùng: sắc ngày 1 thang, uống lúc ấm chia đều 3 lần sau ăn.

Giai đoạn này bệnh có thể biểu hiện bệnh ở khí phận hay dinh phận. Nhiệt tà nhập vào những vị trí khác nhau nên xuất hiện các triệu chứng lâm sàng khác nhau.

Bệnh có thể biểu hiện nhiệt chủ yếu ở phế, có thể kết hợp ở vị và đại trường.

Pháp điều trị: Tuyên phế, thanh nhiệt, định suyễn.

a) Thành phần:

Có thể thay Ma hoàng bằng Tỳ bà diệp 12g, Cát cánh 12g, có thể gia thêm Xuyên tâm liên (Herba Andrographitis) 12g.

c) Công dụng: Tuyên phế, thanh nhiệt, giáng khí, bình suyễn.

Trường hợp người bệnh có thêm biểu hiện của nhiệt nhập vị sốt cao khát nhiều, tâm phiền mạch hồng đại, rêu lưỡi vàng khô, ... tăng cường thanh nhiệt sinh tân dùng Sinh thạch cao 30-40g, gia thêm Tri mẫu 12g và Ngạnh mễ 16 g.

a) Thành phần

b) Cách bào chế: Thuốc thang sắc, cho Đại hoàng và Cam thảo vào ấm sắc. Lấy Mang tiêu hòa vào nước sắc của hai vị thuốc trên, uống.

d) Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, uống lúc ấm chia đều 3 lần sau ăn.

a) Thành phần

b) Cách bảo chế: Thuốc thang sắc

d) Cách dùng: Sắc uống ngày 1 đến 2 thang, uống lúc ấm chia đều 3 lần sau ăn.

Nếu bệnh nặng nhiệt thương dinh âm (Âm hư nội nhiệt) có biểu hiện: sốt cao li bì, tâm phiền khó ngủ, hoặc nói lảm nhảm, miệng khô, khó thở lưỡi đỏ tươi, mạch trầm tế hoạt, tế sác hoặc phù đại.

Dùng thuốc: Bài thuốc Thanh dinh thang

b) Cách bào chế: Thuốc thang sắc

d) Cách dùng: Sắc ngày 1 thang, uống lúc ấm chia đều 3 lần sau ăn.

3. Giai đoạn hồi phục

* Trường hợp biểu hiện các triệu chứng của phế tỳ khí hư: Khí đoản, mệt mỏi, ăn kém, buồn nôn, bụng đầy, đại tiện vô lực, đại tiện lỏng, lưỡi nhạt bệu, rêu trắng dơ.

Dùng thuốc: bài thuốc Bảo nguyên thang

40g

80g

4g

12g

2g

b) Cách bảo chế: Thuốc thang sắc.

d) Cách dùng: Sắc ngày 1 thang, uống lúc ấm chia đều 3 lần sau ăn.

Pháp điều trị: Bổ khí dưỡng phế.

Bài 1: Thập toàn đại bổ (Hòa tễ cục phương)

Có thể bỏ Nhục quế, gia Tri mẫu 12g.

c) Cách bào chế: Thuốc thang sắc

Bài 2: Sinh mạch tán

ặc Đảng sâm

Radix Ginseng hoặc Radix Codonopsis pilosulae

12g

Mạch môn

Radix Ophiopogonis japonici

12g

Ngũ vị tử

Fructus Schisandrae

8g

b) Công dụng: Ích khí liễm hãn, dưỡng âm sinh tân.

d) Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang chia đều 3 lần. Uống ấm sau ăn.

a) Thành phần:

b) Công dụng: Bổ khí huyết, dưỡng vinh.

d) Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang chia đều 3 lần. Uống ấm sau ăn.

Bài 1: Lục vị địa hoàng hoàn hợp Sinh mạch ẩm

inh địa hoàng

Radix Rehmanniae glutinosae

15g

Sơn thù

Fructus Corni officinalis

8g

Hoài sơn

Tuber Dioscoreae persimilis

8g

Phục linh

Poria

8g

Trạch tả

Rhizoma Alismatis

6g

Đơn bì

Cortex Paeoniae suffruticosae

10g

Sa sâm

Radix Glehniae

10g

Mạch môn

Radix Ophiopogonis japonica

10g

Ngũ vị tử

Fructus Schisandrae

8g

b) Công dụng: Tư âm phế thận, ích khí liễm hãn

d) Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang chia đều 3 lần.

a) Thành phần:

Có thể gia thêm vị thuốc Đẳng sâm.

c) Cách bào chế: Thuốc thang sắc.

4. Giai đoạn tái nhiễm

III. PHÒNG BỆNH

1. Các phương pháp xông phòng ở, phòng làm việc

a) Nguyên liệu: Sử dụng dược liệu chứa tinh dầu: Sả chanh, Bạc hà, Quế, Mùi, Bưởi, Tràm gió, Màng tang, Long não, Kinh giới, Tía tô,...

1.2. Phương pháp 2

b) Liều dùng, cách dùng: Tùy theo diện tích phòng (10 - 40 m²), lấy lượng tinh dầu phù hợp (2 - 4 ml), hòa tan tinh dầu trong ethanol 75%, lắc đều, cho vào bình xịt phun sương, xịt quanh phòng, hoặc xịt vào chỗ cần sát khuẩn, đóng cửa phòng khoảng 20 phút, ngày xịt 2 - 3 lần.

Không xông có tinh dầu trong phòng ngủ có trẻ em dưới 30 tháng tuổi, trẻ em có tiền sử co giật do sốt cao, động kinh, người có dị ứng với tinh dầu.

2.1. Thuốc dùng ngoài

a) Thành phần: Dung dịch Tỏi 10% đạt tiêu chuẩn chất lượng theo quy định.

c) Liều lượng, cách sử dụng: nhỏ mũi mỗi ngày 3 đến 5 lần, mỗi lần 1 giọt.

2.2.3.1. Dược liệu:

- Tác dụng: Sát khuẩn miệng, họng.

2.2.3.1. Các loại nước súc miệng khác

- Tác dụng: Sát khuẩn miệng, họng.

2.2.4. Thuốc xông

b) Bào chế: Các vị thuốc trên làm thành bột.

d) Chỉ định: Viêm đường hô hấp trên, củm, cảm mạo.

- Bước 1: Cho toàn bộ gói thuốc vào nồi cùng 1 lít nước sạch và đun sôi, để nhỏ lửa trong 5 đến 10 phút.

- Bước 3: Cho thêm nước ấm vào bát thuốc vừa xông và lau rửa mặt.

e) Lưu ý: không nên để mặt quá gần bát nước xông tránh bỏng

2.2.1. Bài thuốc: Ngọc bình phong tán:

36g

12g

12g

b) Dạng bào chế: Bột hoặc thuốc thang sắc

c) Liều lượng, cách dùng:

- Thuốc thang: Các vị sắc uống ngày một thang chia 3 lần.

a) Thành phần: Củ Tỏi và nước đun sôi để nguội

- Lượng Tỏi vừa đủ

- Chia uống nhiều lần trong ngày

2.2.3.1. Trà lá Diếp cá: Lá Diếp cá 5g (tươi 10g). Trà xanh 3g (tươi 6g), Liên kiều 3g, Hậu phác 3g. Các vị thuốc trên cho vào ấm hoặc dụng cụ phù hợp, cho 200ml nước sôi để nguội dần còn khoảng 70-80° hãm khoảng 5-10 phút, uống trong ngày.

2.2.3.3. Trà Kinh giới, Bạc hà: Kinh giới 5g, Lá Bạc hà 3g, Trà xanh 3g. Các vị thuốc trên vào ấm hoặc dụng cụ phù hợp, cho 200ml nước sôi để nguội dần còn khoảng 70-80° hãm khoảng 5-10 phút, uống trong ngày.

2.3.4. Sử dụng dược liệu tươi pha chế làm trà

- Hoắc hương tươi 10g, lá Tía tô tươi 10g, lá Bạc hà tươi 10g; rửa sạch, sắc hoặc hãm uống thay trà.

- Hoắc hương 8g, Tử tô 8g, Kinh giới 8g, Bạc hà 8g, lá Trà 5g, sắc hoặc hãm với nước sôi uống thay trà.

Cách ly y tế tại nhà, nơi cơ trú thực hiện theo quy định tại Quyết định số 345/QĐ-BYT ngày 07/02/2020; cách ly y tế tại nơi tập trung thực hiện theo quy định tại Quyết định số 344/QĐ-BYT ngày 07/02/2020 và kiểm soát lây nhiễm bệnh viêm đường hô hấp cấp do vi rút Corona 2019 (COVID-19) trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh thực hiện theo quy định tại Quyết định số 468/QĐ-BYT ngày 19/02/2020 của Bộ trưởng Bộ Y tế và các văn bản hướng dẫn liên quan khác; thường xuyên cập nhật các quy định của Bộ Y tế về phòng chống dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do SARS-Cov-2 và các bệnh dịch liên quan khác.

- Giảm stress: Không quá căng thẳng về dịch bệnh nói chung và Covid - 19 nói riêng, cân bằng giữa nghỉ ngơi - làm việc (nên nghỉ trưa, ít nhất 30 phút), tránh các công việc gây stress hay thư giãn. Tránh ngủ sau 22h, trường hợp thức khuya không ngủ sau 23h.

- Tập thể dục, dưỡng sinh.