Kính gửi: Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam

I. Kiến nghị về đẩy nhanh việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật Lao động

Điều 37 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015,

Tại kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XIV đã thông qua Nghị quyết số 57/2018/QH14 về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2019, trong đó: Dự án Bộ luật Lao động (sửa đổi) trình Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp thứ 7 (họp tháng 5/2019) và thông qua tại kỳ họp thứ 8 (họp tháng 10/2019).

Hiện nay, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang trong quá trình xây dựng, soạn thảo dự án Bộ luật Lao động (sửa đổi). Đề nghị quý Hiệp hội theo dõi và đóng góp ý kiến vào dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi). Dự kiến dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) sẽ đăng website vào cuối tháng 9/2018 và trình Chính phủ vào tháng 12/2018.

1. Về ý kiến cho rằng tỷ lệ đóng BHXH của Việt Nam cao và kiến nghị giảm tỷ lệ đóng BHXH 4% trở về mức đóng BHXH năm 2010 (doanh nghiệp đóng 16% và người lao động đóng 6%)

Xét về tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội thì Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội cao trong khu vực với tỷ lệ đóng là 27,5% (không tính bảo hiểm y tế), tuy nhiên cũng có một số nước có mức đóng cao hơn Việt Nam như Singapore là 37%, Trung Quốc là 38,5% và Ấn Độ là 35%. Bên cạnh đó, theo số liệu thống kê cũng cho thấy tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc của Việt Nam thấp hơn nhiều so với tiền lương thực tế của người lao động (nhiều doanh nghiệp tiền lương đóng chỉ bằng khoảng 50% tiền lương thực tế của người lao động). Trong khi đó, tỷ lệ hưởng các chế độ BHXH của Việt Nam được đánh giá cao hơn nhiều so với các nước, đặc biệt là đối với chế độ hưu trí, chế độ thai sản,..

Ngày 23/5/2018, Ban Chấp hành Trung ương khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 28/NQ-TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội, trong đó có nội dung cải cách về điều chỉnh tỷ lệ đóng như sau: “... Nghiên cứu điều chỉnh tỷ lệ đóng vào Quỹ bảo hiểm xã hội theo hướng hài hòa quyền lợi giữa người sử dụng lao động và người lao động”. Do vậy, trong thời gian tới Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội sẽ bám sát nội dung cải cách nêu trên của Nghị quyết số 28/NQ-TW để tiếp tục phối hợp với các Bộ, ngành liên quan nghiên cứu, đánh giá và đề xuất phương án phù hợp báo cáo Chính phủ, Quốc hội.

Để cụ thể hóa quan điểm của Đảng, Nhà nước về mở rộng diện bao phủ tham gia BHXH và bảo đảm quyền thụ hưởng chế độ BHXH của người lao động, Luật BHXH năm 2014 đã bổ sung đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng đến dưới 03 tháng.

Khoản 3 Điều 186 Bộ luật Lao động thì trước ngày 01/01/2018 người lao động làm việc theo hợp đồng lao động từ đủ 01 đến dưới 03 tháng không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì người sử dụng lao động phải có trách nhiệm chi trả thêm cùng lúc với kỳ trả lương của người lao động một khoản tiền cho người lao động tương ứng với mức đóng BHXH.

Về vấn đề này, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã phối hợp với các cơ quan liên quan rà soát, đánh giá tác động và báo cáo Chính phủ có Tờ trình số 231/TTr-CP ngày 14/5/2018 báo cáo Quốc hội.

Ngày 13/7/2018, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội có Công văn số 2830/LĐTBXH-BHXH gửi một số Bộ, ngành, cơ quan xin ý kiến về dự thảo Nghị định về việc điều chỉnh lương hưu đối với số lao động nữ bắt đầu hưởng lương hưu trong giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2021. Hiện nay, Bộ LĐTBXH đang tổng hợp ý kiến tham gia của các Bộ, ngành, cơ quan trước khi trình Chính phủ xem xét, ban hành.

Để đảm bảo tốt hơn nguyên tắc đóng - hưởng, sự bền vững lâu dài của quỹ hưu trí và tử tuất và sự công bằng trong tham gia và thụ hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 đã sửa đổi, bổ sung nhiều quy định trong cách tính đóng, hưởng của chế độ hưu trí, trong đó có quy định tăng tỷ lệ giảm trừ tỷ lệ hưởng lương hưu do nghỉ hưu trước tuổi từ 1% lên 2% cho mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi so với Luật BHXH năm 2006.

Chính vì vậy, việc Luật bảo hiểm xã hội năm 2014 quy định tăng tỷ lệ giảm trừ tỷ lệ hưởng lương hưu do nghỉ hưu trước tuổi từ 1% lên 2% cho mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi là phù hợp. Mặt khác, Luật bảo hiểm xã hội cũng đã quy định đối với người lao động làm nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thì được nghỉ hưu sớm hơn lao động làm việc trong điều kiện bình thường tối đa là 5 tuổi mà không phải trừ tỷ lệ % hưởng lương hưu do nghỉ hưu trước tuổi quy định.

Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội. Mức hưởng bảo hiểm xã hội được tính trên cơ sở mức đóng, thời gian đóng bảo hiểm xã hội và có chia sẻ giữa những người tham gia bảo hiểm xã hội.

Trên thực tế, thời kỳ trước Luật bảo hiểm xã hội năm 2006 do không có quy định về trần đóng BHXH bắt buộc nên dẫn đến có sự chênh lệch quá lớn về mức hưởng chế độ bảo hiểm xã hội giữa những người tham gia, đặc biệt là chế độ hưu trí (cá biệt có người có lương hưu cao hơn 100 triệu đồng/tháng, trong khi đó nhiều người chỉ hưởng lương hưu bằng mức lương cơ sở, hiện nay là 1,39 triệu đồng/tháng).

6. Về chính sách an sinh xã hội chưa công bằng giữa khu vực Nhà nước (bình quân một số năm cuối) và tư nhân (bình quân toàn bộ quá trình)

Do nguyên nhân khách quan, chính sách BHXH phát triển cùng vơi sự thay đổi nền kinh tế nước ta chuyển từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường, Nhà nước phải kế thừa trách nhiệm đối với lao động đã làm việc cho khu vực nhà nước trước đây nay chuyển sang cơ chế đóng - hưởng. Chính vì vậy, để đảm bảo nguyên tắc công bằng, bình đẳng trong tham gia và thụ hưởng chính sách BHXH cần có lộ trình thực hiện, cụ thể:

- Từ ngày 01/01/2007 trở đi, theo quy định của Luật BHXH năm 2006, đối với người lao động thuộc khu vực nhà nước thì tính bình quân 5 năm, 6 năm, 8 năm hoặc 10 năm cuối cùng trước khi nghỉ hưu tùy thuộc vào thời gian bắt đầu tham gia BHXH. Như vậy, Luật BHXH năm 2006 đã có một bước tiến trong việc tạo nên sự bình đẳng hơn trong cách tính mức bình quân giữa khu vực nhà nước và khu vực ngoài nhà nước.

Như vậy, Luật BHXH năm 2014 tiếp nối quy định của Luật bảo hiểm xã hội năm 2006, thực hiện lộ trình tiến tới đảm bảo bình đẳng trong cách tính mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH để tính lương hưu giữa người lao động khu vực nhà nước và ngoài nhà nước. Đối với người lao động thuộc khu vực nhà nước bắt đầu tham gia BHXH từ năm 2025 trở đi thì khi nghỉ hưu sẽ tính bình quân toàn bộ quá trình đóng như người lao động thuộc khu vực ngoài.

Theo quy định được nộp chậm 30 ngày, nhưng nếu qua ngày thứ 31 mới nộp (chậm 1 ngày) thì bị lãi phạt 1 tháng; kiến nghị được tính lãi chậm đóng theo đúng số ngày chậm đóng

Kết thúc tháng mà người lao động chưa đóng BHXH của tháng đó là vi phạm hành vi chậm đóng tiền bảo hiểm xã hội theo khoản 2 Điều 17 của Luật bảo hiểm xã hội về các hành vi bị nghiêm cấm. Tuy nhiên, tại khoản 3 Điều 122 của Luật bảo hiểm xã hội quy định: “Người sử dụng lao động có hành vi vi phạm quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều 17 của Luật này từ 30 ngày trở lên thì ngoài việc phải đóng đủ số tiền chưa đóng, chậm đóng và bị xử lý theo quy định của pháp luật, còn phải hộp số tiền lãi bằng 02 lần mức lãi suất đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội bình quân của năm trước liền kề tính trên số tiền, thời gian chậm đóng;…”, quy định này cũng đã nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người sử dụng lao động trong việc thực hiện trách nhiệm đóng BHXH cho người lao động.

Theo quy định của Luật BHXH thì hiện nay việc tham gia BHXH được thực hiện theo tháng, không quy định việc tham gia BHXH theo ngày hoặc theo tuần. Chính vì vậy, tại khoản 3 Điều 85 và khoản 4 Điều 86 của Luật bảo hiểm xã hội quy định người lao động không làm việc và không hưởng tiền lương từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng (trên ½ thời gian làm việc tiêu chuẩn của tháng) thì người lao động và người sử dụng lao động không đóng bảo hiểm xã hội tháng đó.

9. Về trợ cấp thất nghiệp

Trong quá trình xây dựng chính sách bảo hiểm thất nghiệp tại Luật Việc làm, Ban soạn thảo đã nghiên cứu kinh nghiệm của các quốc gia thực hiện thành công chính sách bảo hiểm thất nghiệp/bảo hiểm việc làm (Canada, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan,...) và quy chuẩn quốc tế về bảo hiểm thất nghiệp thì:

Điều 15 Công ước số 168 của Tổ chức Lao động Quốc tế về xúc tiến việc làm và bảo vệ chống thất nghiệp thì mức trợ cấp thất nghiệp không ít hơn 45% của thu nhập trước đó hoặc không ít hơn 45% của tiền lương tối thiểu theo quy định hoặc của tiền lương của người lao động bình thường nhưng không ít hơn mức có thể đảm bảo mức sống cơ bản tối thiểu; Điều 24 Công ước số 102 của Tổ chức Lao động Quốc tế về quy phạm tối thiểu về an toàn xã hội thì thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp tối thiểu là 12 tuần (3 tháng) trong thời kỳ 12 tháng.

Điều 48 Bộ luật Lao động quy định trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc chi trả trợ cấp thôi việc cho người lao động đã làm việc thường xuyên từ đủ 12 tháng trở lên khi chấm dứt hợp đồng lao động thuộc một trong các trường hợp theo quy định, mỗi năm làm việc được trợ cấp ½ tháng tiền lương (50% mức tiền lương); Tại Điều 49 Bộ luật Lao động quy định trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc chi trả trợ cấp mất việc làm cho người lao động đã làm việc thường xuyên cho mình từ 12 tháng trở lên mà bị mất việc làm trong các trường hợp theo quy định, mỗi năm làm việc trả 01 tháng tiền lương (100% mức tiền lương) nhưng ít nhất phải bằng 02 tháng tiền lương (tối thiểu 200% mức tiền lương).

Về kiến nghị của hiệp hội, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội sẽ nghiên cứu, tiếp thu và báo cáo cấp có thẩm quyền khi sửa đổi, bổ sung Luật Việc làm.

1. Về thời hạn thanh toán khi chấm dứt hợp đồng lao động

Khoản 2 Điều 47 của Bộ luật Lao động thì trong thời hạn 07 ngày làm việc, kể từ ngày chấm dứt hợp đồng lao động, hai bên có trách nhiệm thanh toán đầy đủ các khoản có liên quan đến quyền lợi của mỗi bên; trường hợp đặc biệt, có thể kéo dài nhưng không được quá 30 ngày.

Khoản 2 Điều 47 của Bộ luật Lao động, về kiến nghị của Hiệp hội chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam đề nghị kéo dài thời gian thanh toán các khoản có liên quan đến quyền lợi của mỗi bên khi chấm dứt hợp đồng lao động, Bộ sẽ nghiên cứu, xem xét trong quá trình xây dựng dự án Bộ luật Lao động (sửa đổi) dự kiến trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp tháng 5 năm 2019.

- Theo quy định tại Khoản 5 Điều 155 Bộ luật Lao động, Khoản 2 Điều 7 Nghị định số 85/2015/NĐ-CP thì lao động nữ trong thời gian hành kinh được nghỉ mỗi ngày 30 phút, tối thiểu là 03 ngày trên tháng; thời gian nghỉ cụ thể do người lao động thỏa thuận với người sử dụng lao động phù hợp với điều kiện thực tế tại nơi làm việc và nhu cầu của người lao động nữ.

khoản 4 Điều 154 Bộ luật Lao động, Khoản 1 Điều 9 Nghị định số 85/2015/NĐ-CP thì căn cứ điều kiện cụ thể, người sử dụng lao động xây dựng phương án, kế hoạch giúp đỡ, hỗ trợ, xây dựng nhà trẻ, lớp mẫu giáo hoặc hỗ trợ một phần chi phí gửi trẻ, mẫu giáo đối với lao động nữ có con trong độ tuổi gửi trẻ, mẫu giáo bằng tiền mặt hoặc hiện vật. Mức và thời gian hỗ trợ do người sử dụng lao động thỏa thuận với đại diện lao động nữ. Ngoài ra tại Khoản 2 Điều này còn quy định khuyến khích người sử dụng lao động tổ chức, xây dựng nhà trẻ, lớp mẫu giáo.

3. Về quy định không được xử lý kỷ luật lao động đối với người lao động là cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi đang nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi

điểm d khoản 4 Điều 123 của Bộ luật Lao động năm 2012 quy định không được xử lý kỷ luật lao động đối với lao động nữ có thai, nghỉ thai sản; người lao động nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi.

Khoản 3 Điều 68 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 quy định giữa con nuôi và cha nuôi, mẹ nuôi có các quyền và nghĩa vụ của cha mẹ và con được quy định tại Luật này, Luật nuôi con nuôi Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.

Điểm d Khoản 4 Điều 123 của Bộ luật Lao động, Điều 29 Nghị định số 05/2015/NĐ-CP ngày 12/01/2015 của Chính phủ đã quy định người sử dụng lao động không được xử lý kỷ luật lao động đối với người lao động là cha đẻ, mẹ đẻ hoặc cha nuôi, mẹ nuôi hợp pháp đang nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi; khi hết thời gian nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi, mà thời hiệu xử lý kỷ luật đã hết thì được kéo dài thời hiệu xử lý kỷ luật lao động, nhưng tối đa không quá 60 ngày, kể từ ngày hết thời gian nuôi con nhỏ dưới 2 tháng tuổi.

Điểm d Khoản 4 Điều 123), vì vậy, Bộ ghi nhận ý kiến góp ý của quý Hiệp hội để tổng hợp, nghiên cứu, xem xét trong quá trình xây dựng dự án Bộ luật Lao động (sửa đổi), tránh trường hợp người lao động lợi dụng quy định này để vi phạm pháp luật.

- Theo Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2006, Khoản 1 Điều 3, Điều 43 của Luật Việc làm thì người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp.

Khoản 2 Điều 2 và Khoản 1 Điều 124 của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 thì kể từ ngày 01/01/2018 thì người lao động là công dân nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam có giấy phép lao động hoặc chứng chỉ hành nghề hoặc giấy phép hành nghề do cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp được tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định của Chính phủ.

Điều 48 của Bộ luật Lao động và Điều 14 Nghị định số 05/2015/NĐ-CP ngày 12/01/2015 của Chính phủ thì người sử dụng lao động có trách nhiệm chi trả trợ cấp thôi việc theo quy định tại Điều 48 của Bộ luật Lao động cho người lao động đã làm việc thường xuyên cho mình từ đủ 12 tháng trở lên khi hợp đồng lao động chấm dứt theo quy định tại các Khoản 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9 Điều 36 và người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định tại Điều 38 của Bộ luật Lao động.

Điều 48 của Bộ luật Lao động nêu trên. Cách tính trợ cấp thôi việc được thực hiện theo quy định tại Khoản 3 Điều 14 Nghị định số 05/2015/NĐ-CP nêu trên.

5. Về việc tăng lương tối thiểu vùng

Điều 91 của Bộ luật Lao động thì mức lương tối thiểu vùng được điều chỉnh căn cứ vào nhu cầu sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ; điều kiện kinh tế - xã hội và mức tiền lương trên thị trường lao động. Căn cứ quy định trên, hàng năm Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội với vai trò là thành viên của Hội đồng tiền lương quốc gia tham gia đã phân tích, đánh giá thực tế, thương lượng, thống nhất phương án điều chỉnh mức lương tối thiểu vùng và khuyến nghị với Chính phủ công bố mức điều chỉnh tiền lương tối thiểu. Đối với kiến nghị của quý Hiệp hội, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ghi nhận và sẽ phối hợp với các thành viên trong Hội đồng tiền lương quốc gia để thảo luận, phân tích và đề xuất với Chính phủ xem xét, quyết định cho phù hợp.

1. Về thời gian làm thêm giờ

- Về tăng giới hạn giờ làm thêm, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội sẽ nghiên cứu tiếp thu và tích cực phối hợp với các cơ quan liên quan lấy ý kiến doanh nghiệp, người lao động, nhân dân, cử tri trên cả nước, lắng nghe ý kiến nhiều chiều, nghiên cứu, đánh giá về cơ sở khoa học, thực tiễn liên quan đến tăng giới hạn số giờ làm thêm hợp lý, đảm bảo cân bằng công việc và cuộc sống, sức khỏe người lao động, tỷ lệ thất nghiệp trong cuộc cách mạng 4.0 cũng như trao thêm quyền thỏa thuận với người lao động để trình Chính phủ, trình Quốc hội nhằm đạt được sự đồng thuận cao của xã hội.

Việc khám sức khỏe định kỳ nhằm tầm soát, phát hiện và có giải pháp kịp thời đối với người làm việc trong điều kiện có nhiều nguy cơ gây bệnh nghề nghiệp, tai nạn lao động. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội sẽ nghiên cứu tiếp thu kiến nghị trong quá trình sửa Bộ luật lao động, đồng thời xin thêm ý kiến của Bộ Y tế, cơ quan giúp Chính phủ quản lý nhà nước về y tế.

Khoản 3 Điều 108 Bộ luật lao động 2012 “Ngoài thời gian nghỉ giữa giờ quy định tại Khoản 1 và Khoản 2 Điều này, người sử dụng lao động quy định thời điểm các đợt nghỉ ngắn và ghi vào nội quy lao động” do không nhất thiết phải quy định nghỉ ngơi đồng loạt điều này

Khoản 3 Điều 108 Bộ luật lao động nêu rõ người sử dụng lao động quy định thời điểm các đợt nghỉ ngắn và ghi vào nội quy lao động; không quy định người lao động phải nghỉ đồng loạt, Quy định này nhằm đảm bảo cho người lao động có quỹ thời gian nghỉ ngơi hợp lý theo tính chất công việc để đảm bảo sức khỏe, tránh tai nạn, rủi ro cũng như nghỉ cần thiết trong quá trình lao động đã được tính trong định mức lao động cho nhu cầu sinh lý tự nhiên cửa con người và tránh lao động cưỡng bức tại nới làm việc.

Ngày 29/12/2017, đơn vị của Bộ (Cục An toàn Lao động) đã có Công văn số 498/ATLĐ-CSBHLĐ để trả lời cho công văn số 200/2017/CV-VASEP ngày 25/12/2017 của quý Hiệp hội về việc tháo gỡ vướng mắc về công việc chế biến thủy sản đông lạnh bị xếp vào nhóm nghề nặng nhọc, độc hại. Theo đó, căn cứ vào các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành không quy định ngành chế biến thủy sản là ngành nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, chỉ quy định 38 chức danh nghề, công việc trong ngành Thủy sản là nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm kèm theo mô tả điều kiện lao động; Đối với những nghề, công việc có điều kiện lao động được cải thiện, không còn yếu tố nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thì Hiệp hội cần có ý kiến về Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn để xem xét thống nhất trên toàn ngành thủy sản đề nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đưa ra khỏi danh mục.

Hiện nay, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang nghiên cứu, sửa đổi Thông tư 10/2013/TT-BLĐTBXH, dự kiến ban hành trong tháng 12/2018. Đề nghị, quý Hiệp hội phối hợp cùng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội trong quá trình, nghiên cứu, đánh giá chức danh này. Trường hợp điều kiện lao động đối với lao động là người chưa thành niên đã được cải thiện, Bộ sẽ cân nhắc điều chỉnh chức danh này trong Thông tư cho phù hợp.